Jeszcze w czasie I wojny światowej, lecz przede wszystkim w II RP na wsiach, szczególnie w południowej części ówczesnego powiatu brzezińskiego, pojawił się żywy ruch ludowy. Ogarnął on między innymi wiejską młodzież, która dostrzegała i odczuwała zapóźnienie wsi i to gospodarcze, i to kulturalno – oświatowe.

Wyrazem woli wprowadzenia zmian na wsi i tym samym polepszenia własnego bytu było organizowanie kół wiejskich. Pierwsze koło w powiecie brzezińskim zostało utworzono w Sługocicach (gm. Będków), ale już na przełomie 1924/25 r. powołano do życia Koło Młodzieży Wiejskiej „Siew”, później (1928 r.) przemianowane na „Wici” w Będzelinie. Inicjatorem i duchowym przywódcą będzelińskiego Koła był – wg Stefana Ignara – jeden z wybitniejszych działaczy Stronnictwa Ludowego Józef Jaskółowski z Będzelina oraz Walenty Krych. Na początku Koło liczyło 25 członków: 17 kolegów i 8 koleżanek. Udział płci żeńskiej w życiu Koła poszerzył zakres jego działalności, gdyż już w 1926 r. została utworzona sekcja żeńska (sekcja robót kobiecych), która dołączyła do istniejących sekcji: kulturalno-oświatowej, teatralnej i sportowej.

Wojewódzki zjazd Kół Młodzieży Wiejskiej „Wici” województwa łódzkiego, dn. 2 – 9 VIII 1931 r. w Łodzi.

Adela Krakowiakówna urodzona w 1909 r. w rodzinie średniozamożnych gospodarzy w Będzelinie była czwartym ich dzieckiem. Uczęszczała do 6-klasowej miejscowej szkoły publicznej. Wkrótce po jej zakończeniu odbyła dwa kursy zawodowe: krawiectwa w rodzinnej wsi ojca w Przecławiu (k. Brzezin) i roczny gospodarstwa domowego w Czarnocinie. Te pobyty pozwoliły jej na nabranie pewnego obycia i wzmogły rozwój świadomości wiejskiej dziewczyny. Adela wzrastała w katolickim domu, co jednak nie stało się przeszkodą w związaniu się z postępowym nurtem młodzieży wiejskiej, jakim był lewicujący „Siew”. Adela Krakowiakówna urodzona w 1909 r. w rodzinie średniozamożnych gospodarzy w Będzelinie była czwartym ich dzieckiem. Uczęszczała do 6-klasowej miejscowej szkoły publicznej. Wkrótce po jej zakończeniu odbyła dwa kursy zawodowe: krawiectwa w rodzinnej wsi ojca w Przecławiu (k. Brzezin) i roczny gospodarstwa domowego w Czarnocinie. Te pobyty pozwoliły jej na nabranie pewnego obycia i wzmogły rozwój świadomości wiejskiej dziewczyny. Adela wzrastała w katolickim domu, co jednak nie stało się przeszkodą w związaniu się z postępowym nurtem młodzieży wiejskiej, jakim był lewicujący „Siew”. Jak pisze Eugenia Podgórska:

W sprawach wiary „Wici” [następca „Siewu”] przemawiało z pozycji tolerancji, pozostawiając wiarę sumieniu, tak że religia nie powinna [była] stanowić konfliktu między młodym pokoleniem kobiet i wsteczno – klerykalnym pokoleniem matek.

Przygodę siewno – wiciarską rozpoczęła wraz z powstaniem sekcji żeńskiej, mając 17 lat. Do pracy w Kole Adelę namówił Józef Jaskółowski, który był jej starszym kuzynem. Początek jej działalności i całej sekcji żeńskiej nie był zbyt udany, gdyż jeszcze tego samego roku owa sekcja zawiesza swoją działalność z powodu „niezbierania się członkiń” (Protokół 5/1927). Ale właśnie w tym czasie Adela wyjeżdża na 9-miesięczny kurs gospodarstwa domowego do Czarnocina. Po zakończeniu praktyki i powrocie do Będzelina sekcja żeńska odradza się. Wówczas Adela znajduje w niej pole do działania. Przede wszystkim wykazuje się zdolnościami nabytymi w Czarnocinie oraz krawiectwem (hafciarstwem), lansując nowoczesną modę wiejską, zorientowaną na stroje mieszczańskie (brzezińskie); nie stroniła także od ubioru ludowego. Inną jej pasją była uprawa ogrodu kwiatowego i w związku z nim również bukieciarstwo. Tymi umiejętnościami szybko zyskała uznanie w Kole, stając się liderką sekcji robót żeńskich.

18-letnia Adela w koszuli własnego kroju i haftu; fot. 1927 r.

W 1931 r. zasiada w zarządzie Koła, stając się jego delegatką na różnych zajazdach i spotkaniach młodzieżowych, i bynajmniej nie tylko ze względu na swoją urodę i oryginalny strój. Daje się także wciągnąć do współpracy na płaszczyźnie powiatowej (wyższej jednostki organizacyjnej, mającej od 1925 r. siedzibę w Koluszkach). W 1932 roku bierze udział w wielkim zgromadzeniu publicznym w Będzelinie, przygotowującym strajk chłopski. We wrześniu tegoż roku KMW z Będzelina staje się gospodarzem powiatowych dożynek (święta żniwnego), w przygotowaniu których Adela miała znaczący wkład, m.in. przygotowała wyjątkowy wieniec zbożowo-kwiatowy. Organizacja powiatowego święta żniwnego była szczytowym osiągnięciem kulturalnym Koła i całej wsi w okresie międzywojennym. Nawiasem mówiąc, będzelińskie Koło często angażowało się w różnych spotkaniach i świętach ludowych (święto wiosny, święto wianków, święto żniwne itp.), organizowanych przez zaprzyjaźnione koła wiciowe (z Łaznowa, Popielaw, Sługocic/Będkowa i inne), a Adela była niejako jego „wizytówką”. W 1933 r. została powołana do jednej z komisji Powiatowego Związku KMW „Wici” pow. brzezińskiego jako jej członkini i jeszcze tego samego roku nominowana na skarbnika Zarządu. Jej praca w powiecie nieco zahamowała działalność na lokalnym gruncie. W tym czasie będzelińskie Koło występuje z powiatowego ZMW. Nie jest jednak jasne, jaką rolę w tym rozbracie odegrała Adela. W każdym razie po zakończeniu działalności w powiecie w 1935 r. Adela Krakowiakówna jako „weteranka” nie angażuje się już tak bardzo w pracę społeczną na wsi, zresztą niedługo potem wychodzi za mąż za wiciarza będzelińskiego Walentego Krycha i wraz z nim opuszcza Będzelin.

Adela (z lewej) w ogrodzie konkursowym, Będzelin 1933 r.

Wojciech M. Wochna

Źródła:

1. Bartnicki Benedykt: Z Okręgu Brzezińskiego, w: Siew 12/(3 III)1926, s. 13 n.
2. Koprek Franciszek: Pierwsze Koła Młodzieży Wiejskiej w powiecie brzezińskim, w: Z pokłosia lat, wyd. specjalne w XXX rocznicę Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” woj. łódzkiego, 1959,
3. Krych Walenty: Z Koła Młodzieży Wiejskiej w Bendzelinie, w: Siew 46/(15 XI)1925, s. 14.
4. Leblang Stanisława: Strajk chłopski w województwie łódzkim 20–27 XI 1932, w: Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego 2/1960, s. 224–236,
5. Piątkowski Wiesław: Łódzki Związek Młodzieży Wiejskiej (1928–1933), w: Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego 2/1960, s. 71–118.
6. Podgórska Eugenia: Problemy kobiet na łamach „Chłopskiego Życia Gospodarczego”, w: Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego 2/1960, s. 237 nn.
7. Podgórska Eugenia: Protokoły z posiedzeń Zarządu Powiatowego i ze Zjazdów delegatów Kół Młodzieży Wiejskiej powiatu brzezińskiego w okresie międzywojennym, w: Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego 2/1960, s. 218–267.
8. Wspomnienia Adeli Krych z d. Krakowiak.