Internetowe Muzeum Koluszek

Dzień 10 września 2017 roku z pewnością zapisał się wielkimi literami w historii naszego stowarzyszenia. Tego dnia zorganizowaliśmy, w ramach zadania publicznego, pierwszy rajd rowerowy o tematyce historycznej – Rajd Śladami Drogi Żelaznej Iwangorodzko – Dąbrowskiej. Wzięło w nim udział ponad 130 osób, najmłodszy uczestnik miał 3 lata, zaś najstarszy 81 lat (!).

Wiadomo, że Koluszki były bombardowane we wrześniu 1939 r., wiadomo, że były ważnym węzłem kolejowym. Wiadomo, że w Gałkowie i Regnach były składnice wojskowe, a w Niewiadowie Zakłady Chemiczne „Nitrat”. Mało kto jednak wie, że miejsca te były bronione prze dość silną, aczkolwiek mało liczną obronę przeciwlotniczą. W przypadku Koluszek – nie był to jakiś stary pojedynczy karabin maszynowy (co jest powielone m.in. w „Dziejach Koluszek”), lecz cała bateria dział przeciwlotniczych i kompania przeciwlotniczych karabinów maszynowych.

Koluszkowski węzeł kolejowy w przedwojennej Polsce stanowił bardzo ważny punkt strategiczny i logistyczny. Z tego miejsca rozchodziły się linie kolejowe w 4 kierunkach, tutaj była duża stacja osobowa o wielu torach, tuż obok była stacja towarowa Słotwiny (Koluszki Rozrządcze) o wielu bocznicach. Te czynniki umożliwiały w miarę szybki załadunek i rozładunek pociągów. Do przewiezienia wojsk północnego zgrupowania Armii „Prusy” transportami kolejowymi Sztab Główny wyznaczył kilka linii kolejowych przebiegających przez m.in. Koluszki.

Skutki Operacji Łódzkiej z końca 1914 roku były katastrofalne. Poległo w niej tak wielu żołnierzy, że sukces wojsk niemieckich - według słów gen. Karla Litzmanna – bardzo gorzko smakował. Również powodu do euforii nie mieli lokalni niemieccy duchowni, gdyż podczas działań wojennych ucierpiały ewangelickie kościoły, np. ten w Łaznowskiej Woli, jak i okoliczne wsie zamieszkiwane przez ewangelickich Niemców: Bogatynia, Skoszewy, Janików, Głogowiec, Teolin, Gałkówek, Zielona Góra. W Albertowie, Borowej,  Zielonej Górze, Przyłęku Małym i Gałkówku zostały uszkodzone budynki gospodarcze będące zapleczem budynków szkolnych, a w Głogowcu i Teolinie spłonęły również budynki szkolne. Oczywiście w wyniku działań listopadowo – grudniowych bardzo ucierpiały również same Brzeziny, będące zarazem ośrodkiem parafialnym dla ewangelickich Niemców.

Niemiecki okupant dążył do jak największego wykorzystania potencjału ludzkiego podbitej Polski w tym celu powstała Polska Służba Budowlana (Polnischer Baudienst). Utworzono ją na podstawie zarządzenia Generalnego Gubernatora Hansa Franka z 1 grudnia 1940 r. Wszystkimi placówkami Służby Budowlanej kierowali Niemcy oddelegowani do tych zadań ze Służby Pracy Rzeszy (Reichsarbeitsdienst, RAD). Rekrutacja odbywała się na zasadzie poboru niektórych roczników spośród zamieszkałych w Generalnym Gubernatorstwie mężczyzn. Okres odbywania Służby Budowlanej trwał początkowo 3 – 6 miesięcy, ale mógł być w razie potrzeby przedłużony. Z czasem władze hitlerowskie grupowały robotników w obozach mieszkalnych. Było to spowodowane masowym uchylaniem się powołanych do Baudienstu młodych ludzi od słabo płatnej (żołd wynosił 1 złoty dziennie) i wyczerpującej pracy fizycznej (prace melioracyjne, budowa dróg i linii kolejowych). Osadzanie w strzeżonych obozach stało się powszechną regułą na przełomie lat 1942–1943.