Internetowe Muzeum Koluszek

Skutki Operacji Łódzkiej z końca 1914 roku były katastrofalne. Poległo w niej tak wielu żołnierzy, że sukces wojsk niemieckich - według słów gen. Karla Litzmanna – bardzo gorzko smakował. Również powodu do euforii nie mieli lokalni niemieccy duchowni, gdyż podczas działań wojennych ucierpiały ewangelickie kościoły, np. ten w Łaznowskiej Woli, jak i okoliczne wsie zamieszkiwane przez ewangelickich Niemców: Bogatynia, Skoszewy, Janików, Głogowiec, Teolin, Gałkówek, Zielona Góra. W Albertowie, Borowej,  Zielonej Górze, Przyłęku Małym i Gałkówku zostały uszkodzone budynki gospodarcze będące zapleczem budynków szkolnych, a w Głogowcu i Teolinie spłonęły również budynki szkolne. Oczywiście w wyniku działań listopadowo – grudniowych bardzo ucierpiały również same Brzeziny, będące zarazem ośrodkiem parafialnym dla ewangelickich Niemców.

Na skwerze przy ul. 3 Maja, tuż przy przejściu podziemnym, stoi monument. Nie każdy zwraca na niego uwagę, często przez zwykły pośpiech, brak uwagi, a jeśli ktoś go zauważy, często podejrzliwie spogląda na ową białą figurę. Oczywiście mowa tu, o pomniku Orła Białego w Koluszkach. Jedni patrzą na niego z zachwytem, a drudzy z grymasem. Jedno jest pewne, ta prosta bryła, mimo że jest repliką, została zaprojektowana przez Władysława Strzemińskiego, wybitnego malarza, grafika, teoretyka sztuki, publicystę i twórcę, którego dorobek jest uznawany na całym świecie, a który część swojego życia spędził właśnie w Koluszkach.

Powszechny Spis Ludności przeprowadzony 21 września 1921 roku wykazał na terenie dzisiejszego miasta Koluszki 557 osób wyznania mojżeszowego, 446 spośród nich deklarowało narodowość żydowską. Największy procentowy udział Żydów w strukturze społecznej przedstawiał się we wsiach Koluszki Kolonia – 29% i Wypalenisko – 22,5%. W skali dzisiejszych granic miasta było to 11,74% ludności.

Nikomu kto odwiedza Koluszki nie umyka uwadze górująca nad miastem piękna świątynia. To bezsprzecznie najpiękniejszy budynek znajdujący się w Koluszkach, czyli Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Ta dużych rozmiarów, ceglana, neogotycka świątynia, w swej zaledwie 120 – letniej historii, towarzyszy wiernym we wzniosłych oraz trudnych chwilach, stanowi także wspaniały przykład zaangażowania i poświęcenia się na rzecz wspólnej sprawy. Wyrosły z potrzeby ducha ambitny pomysł, dzięki ciężkiej pracy, stał się rzeczywistością i po dziś dzień stanowi pomnik silnej koluszkowskiej wspólnoty.

Niemiecki okupant dążył do jak największego wykorzystania potencjału ludzkiego podbitej Polski w tym celu powstała Polska Służba Budowlana (Polnischer Baudienst). Utworzono ją na podstawie zarządzenia Generalnego Gubernatora Hansa Franka z 1 grudnia 1940 r. Wszystkimi placówkami Służby Budowlanej kierowali Niemcy oddelegowani do tych zadań ze Służby Pracy Rzeszy (Reichsarbeitsdienst, RAD). Rekrutacja odbywała się na zasadzie poboru niektórych roczników spośród zamieszkałych w Generalnym Gubernatorstwie mężczyzn. Okres odbywania Służby Budowlanej trwał początkowo 3 – 6 miesięcy, ale mógł być w razie potrzeby przedłużony. Z czasem władze hitlerowskie grupowały robotników w obozach mieszkalnych. Było to spowodowane masowym uchylaniem się powołanych do Baudienstu młodych ludzi od słabo płatnej (żołd wynosił 1 złoty dziennie) i wyczerpującej pracy fizycznej (prace melioracyjne, budowa dróg i linii kolejowych). Osadzanie w strzeżonych obozach stało się powszechną regułą na przełomie lat 1942–1943.