Spacerując po Koluszkowskim cmentarzu nachodzi nas oczywista myśl o przemijaniu, kruchości życia, a zarazem jego bogactwie i nieprzewidywalności. Obok siebie leżą w mogiłach prochy kolejarzy, wojskowych, nauczycieli, księży, rolników - wszystkich, którzy współtworzyli i budowali Koluszki. Dziś już wszyscy równi sobie, niemi świadkowie historii. Tylko nagrobne płyty w lakoniczny sposób wspominają o ich życiowych losach.
Dzieje koluszkowskiej nekropolii sięgają końca XIX wieku i ściśle wiążą się z budową Kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia NMP. W gazecie „Tydzień” z 2 lutego 1896 r. znajduje się informacja, która świadczy o początkach cmentarza w Koluszkach.
„Rząd gubernijalny tutejszy przesłał już do zatwierdzenia właściwym władzom wszystkie papiery i plany, dotyczące budowy kaplicy filialnej rzymsko-katolickiej w Koluszkach, opatrzywszy je przychylnym wnioskiem. Jeden z włościan koluszkowskich (chodzi tu o p. Mikołajewskiego), pod budowę kaplicy i domu dla służby kościelnej, oraz pod cmentarz grzebalny ofiarował 3 morgi (1,68 ha) gruntu.”
Wspomniany artykuł daje możliwość datowania założenia cmentarza na rok 1898.
Kiedy dokonano pierwszego pochówku tego niestety nie wiadomo. Przypuszczalnie najstarszym grobem, który po dziś dzień znajduje się na opisywanym cmentarzu, jest grób Marynanny z Dąbrowskich Szczodrowskiej. Z grobem tym związana jest jednak pewna zagadka, gdyż na nagrobku widnieje błędna data śmierci wyżej wymienionej osoby - 14 października 1898 roku. Poprawną datą śmierci Maryanny z Dąbrowskich Szczodrowskiej jest 27 sierpnia 1900 r. Skąd wynika błąd? Tego niestety nie wiemy. Być może grób powstał wiele lat po śmierci Maryanny Szczodrowskiej, a rodzina wskazała przez pomyłkę błędną datę śmierci. Grób ten można znaleźć w centralnej, a zarazem najstarszej części nekropolii, gdzie znajduje się wiele wyróżniających się kunsztem kamieniarskim zabytkowych nagrobków wykonanych w wapieniu i piaskowcu. Na uwagę zasługują nagrobki m.in. Leonarda Suskiewicza (1926 r.), Marii i Mateusza Piątkowskich (1928 r.), Edmunda Ciskurskiego (1908 r., zachowana fotografia nagrobna), Marii Sudelik (1909 r.), Antoniego Brzezińskiego (1911 r.), Jasia Sitkiewicza (1918 r.), rodziny Żyłków (1914 r.) oraz Bronisławy Cywińskiej (1906 r.).
Od momentu przekazania gruntu pod cmentarz w roku 1896 jego budową i administracją zajmował się ks. Eustachy Krocin, który nadzorował również pierwsze etapy powstawania koluszkowskiego kościoła. 13 lutego 1900 r. ks. Eustachy Krocin został przeniesiony do Krośniewic, gdzie objął probostwo. Na jego miejsce przyszedł ks. Ignacy Dąbrowski, który na stałe związał się z Koluszkami obejmując w administrację cmentarz oraz budowę kościoła. W 1904 r. został pierwszym proboszczem Parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Warto podkreślić, że ksiądz Ignacy Dąbrowski czynnie działał społecznie na rzecz rozwoju Koluszek i mieszkańców, a podczas I wojny światowej ryzykując życiem pomagał wszystkim potrzebującym. Ksiądz Dąbrowski zmarł nagle 23 kwietnia 1923 r. i został pochowany na koluszkowskim cmentarzu. O jego dokonaniach świadczy nekrolog opublikowany w „Wiadomościach Diecezjalnych Łódzkich” 31 kwietnia 1923 roku:
„W 52-im roku życia, 26-ym kapłaństwa, a 23-im duszpasterzowania w Koluszkach, zmarł prawie nagle, zaopatrzony jednak św. Sakramentami, w Warszawie, w Wielką Sobotę. W ciągu długoletniego pobytu w Koluszkach, młody a gorliwy i energiczny proboszcz dokonał dla parafji dzieł, które na długo będą po nim chlubną pamiątką. Wspaniały kościół, piękna plebanja i niezwykle starannie pobudowane budynki gospodarcze, oto owoce zapobiegliwości ś.p. ks. Ignacego Dąbrowskiego - prześliczny sad i za pietyzmem urządzony cmentarz grzebalny, oto świadkowie Jego zamiłowania do przyrody i wrażliwej na piękno duszy (...)”
Grób ks. Ignacego Dąbrowskiego znajduje się tuż przy krzyżu w najstarszej części cmentarza. W pobliżu odnaleźć możemy kolejny grobowiec ściśle związany z powstaniem cmentarza. Jest to grób rodziny Mikołajewskich - właścicieli karczmy oraz składu win i wódek przy dawnej ul. Spalskiej (dzisiejszej ul. Partyzantów), ofiarodawców ziemi pod kościół, plebanię oraz opisywany cmentarz. W grobowcu pochowany jest m.in. Włodzimierz Mikołajewski - pierwszy burmistrz Koluszek.
Rodzina Mikołajewskich, ks. Eustachy Krocin oraz ks. Ignacy Dąbrowski to ojcowie założyciele koluszkowskiej nekropolii, która po dziś dzień stanowi świadectwo bogatej historii naszej małej ojczyzny. Najlepszą wskazówką, aby odnaleźć najstarsze mogiły, jest zgubić się w alejkach cmentarza. Spatynowane zębem czasu rzeźbione wapienne krzyże i grobowce z piaskowca z pewnością staną na naszej drodze.
